उषा मेहता (1920-2000) यांच्या बद्दल संपूर्ण माहिती
(जन्म : १९२० - मृत्यू : २०००)
उषा मेहता यांच्या भारत स्वातंत्र्य आंदोलनात सक्रिय भूमिका होत्या. १९४२ मधील भारत छोडो आंदोलनात काही महिने कार्यरत असलेल्या काँग्रेस रेडिओ या गुप्त रेडिओ केंद्राच्या त्या आयोजक होत्या. १९९८ मध्ये भारत सरकारने त्यांना पद्म विभूषण पुरस्कार प्रदान केला.
उषा मेहता (1920-2000) यांच्या बद्दल संपूर्ण माहिती
जन्म : २५ मार्च १९२०
मृत्यू: ११ ऑगस्ट २०००
प्राथमिक शिक्षण – खेडा
वडिल : ब्रिटीश राजवटीतील न्यायाधीश
शिक्षण : मॅट्रीक (१९३५)
- १९२८ सायमन कमिशन विरोधी मोर्चात कार्यकर्ते
- १९४२ नंतर पूर्ण वेळ स्वतंत्र चळवळीत
- ६ मार्च १९४२ अंतरिम सरकारमध्ये गृहमंत्री मोरारजी देसाई यांच्या आदेशावरुन मुंबईत सोडण्यात येणारी पहिली राजकीय कैदी.
- ९ ऑगस्ट १९४२ गोवालिया टँक ग्राऊंडवर तिरंगा फडकविणाऱ्या एक, त्या मैदानाला ऑगस्ट क्रांती मैदान नाव.
- २७ ऑगस्ट १९४२ इंटेलिजेंस कॉंग्रेस रेडिओ चे पहिले प्रसारण ‘धिस इज वेव्हेलंग्थ ४२.३४ मीटर्स फ्रॉम समव्हेअर इन इंडिया.
- १९८० मुंबई विद्यापिठातून निवृत्ती.
- १९९८ भारत सरकारकडून पद्मविभूषण व नागरी पुरस्कार
- १ ऑगस्ट १९४२ भारत छोडो चळवळीत सहभाग.
- राजकीय विचारावर पी. एच. डी.
- गांधी विचारात पी. एच. डी.
- प्रसिद्ध – भारताच्या गांधीवादी आणि स्वातंत्र्यसेनानी
- नागरी राजकारण विभागाच्या प्रमुख.
- गांधी स्मारक विधीच्या अध्यक्षा.
- गांधी पिस फाउंडेशनच्या सदस्या.
- नियोक्ता – विल्यम कॉलेज, मुंबई (१९८०)
- मृत्यू – ११ ऑगस्ट २००० – तापाने
- त्यांचे पुतने :
१) केतन मेहता : बॉलीवुडचे नामांकित चित्रपट निर्माते.
२) डॉ. निरज मेहता : पिडी हिंदूजा नॅशनल हॉस्पीटल (मुंबई)
३) डॉ. यतीन मेहता : गुडगाव – मेडिसिटीशी संबंधीत
सुरुवातीचे जीवन
उषा मेहता यांचा जन्म गुजरातमधील सुरत जवळ सारस गावात झाला. पाच वर्षाच्या असताना त्यांनी प्रथम अहमदाबाद येथील साबरमती आश्रमाच्या भेटीदरम्यान गांधींना यांना पाहिले. १९२८ मध्ये आठ वर्षीय उषा सायमन कमिशनच्या विरुद्ध निषेध मोर्च्यात सहभागी झाल्या.
उषा यांचे वडील ब्रिटीश राजवटीखाली न्यायाधीश होते. म्हणूनच त्यांनी उषा यांना स्वातंत्र्य चळवळीत सहभागी होण्याचे प्रोत्साहन दिले नाही. १९३० साली जेव्हा त्यांचे वडील निवृत्त झाले तेव्हा ही मर्यादा काढून टाकली.
१९३२ साली जेव्हा उषा १२ वर्षांचा झाल्या तेव्हा त्यांचे कुटुंब मुंबईला रवाना झाले आणि स्वातंत्र्य चळवळीत अधिक सक्रियपणे सहभागी होऊ शकले. त्या आणि इतर मुलांनी गुप्त पत्रके आणि प्रकाशने,तुरुंगातील नातेवाईकांना भेट दिली आणि या कैद्यांना संदेश पाठवला.
त्यांनी जीवनाभर ब्रह्मचारी राहण्याचा एक प्रारंभिक निर्णय घेतला आणि एक स्पार्टन,गांधीवादी जीवनशैली घेतली.खादी कपडे घातले.
स्वातंत्र्य चळवळीतील भूमिका
गांधीजी आणि काँग्रेसने घोषित केले की मुंबई येथून गोवालिया टॅंक मैदानात एक रॅली सह ९ ऑगस्ट १९४२ ला भारत छोडो आंदोलन सुरू होणार आहे. गांधींसह जवळपास सर्व नेत्यांना त्या तारखेपूर्वी अटक करण्यात आली. तथापि, नियुक्त केलेल्या दिवशी गोवालिया टॅंक ग्राउंडवर भारतीय जमातींची मोठी गर्दी जमली होती. राष्ट्रीय ध्वज उंचवण्याकरता ज्युनियर नेत्या व कार्यकर्त्यांच्या गटाला सोडण्यात आले.९ ऑगस्ट १९४२ रोजी गोवालिया टॅंक ग्राऊंडवर तिरंगा फडकाविनाऱ्या उषा त्यापैकी एक होत्या.
त्याचे नाव “ऑगस्ट क्रांति मैदान” असे ठेवण्यात आले. १४ ऑगस्ट १९४२ रोजी उषा आणि त्यांच्या जवळच्या काही मित्रांनी गुप्त काँग्रेस रेडिओ, एक गुप्त रेडियो स्टेशन सुरू केले. त्यांच्या आवाजात प्रसारित केलेले पहिले शब्द होते: “भारतातील कुठूनतरी ४२.३४ मीटर इतक्या काँग्रेस रेडिओ कॉलिंग आहे.” तिच्या सहकाऱ्यांनी विठ्ठलभाई झावेरी, चंद्रकांत झावेरी, बाबूभाई ठक्कर आणि शिकागो रेडिओच्या नाना मोटवाणी यांचा समावेश आहे.
त्यांनी उपकरणांची पूर्तता केली आणि तंत्रज्ञ प्रदान केले. डॉ. राम मनोहर लोहिया, अच्युतराव पटवर्धन आणि पुरुषोत्तम त्रिकमदास यांच्यासह अनेक नेत्यांनी गुप्त काँग्रेस रेडिओला मदत केली. रेडिओ प्रसारणाने गांधी आणि भारतातील इतर प्रमुख नेते यांच्याकडून संदेश पाठविला. अधिकार्यांना रोखण्यासाठी,आयोजकांनी स्टेशन जवळजवळ दररोज स्थानांतरित केले. अखेरीस,पोलिसांनी त्यांना १२ नोव्हेंबर १९४२ रोजी सापळा घातला आणि उषा मेहता यांच्यासह आयोजकांना अटक केली. सर्व नंतर तुरुंगात होते.
गांधी स्मारक निधीसमितीवर अध्यक्ष, गांधीजींचे वास्तव्य राहिलेल्या मुंबईतील मणिभवन या वास्तूत गांधी जीवनदर्शन संग्रहालयाची उभारणी, नवी दिल्ली येथील गांधी पीस फाउंडेशनच्या सदस्या आदी जबाबदारी त्यांनी सांभाळली. श्रीमती नाथीबाई दामोदर ठाकरसी महिला विद्यापीठ, मुंबई; मुंबई विद्यापीठ आणि गुजरात विद्यापीठ, अहमदाबाद या विद्यापीठांनी त्यांना सन्माननीय डी. लिट्. पदवीने गौरविले. भारत सरकारने पद्मविभूषण पुरस्कार देऊन त्यांच्या कार्याचा सन्मान केला (१९९८).
मुंबई येथे त्यांचे निधन झाले.
आणखी पेपर सोडवा!!!
✔ तुमचा एक ‘Share’ व ‘Like’ तुमच्या मित्रांना नोकरीची संधी देऊ शकतो !
-
आज प्रकाशित झालेल्या नोकरीच्या नवीन जाहिराती पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा
-
ताज्या मराठी बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा
-
ताज्या हिन्दी बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा
-
फक्त पोलीस भरती उपयुक्त माहिती वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा
-
आरोग्या संबंधी लेख वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा
Free Current Affairs Test, mpscexams,
Table of Contents
